ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TUÝP 1: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, CHẨN ĐOÁN VÀ ĐIỀU TRỊ

1. Đái tháo đường tuýp 1 là gì?

• Đái tháo đường tuýp 1 (tiểu đường loại 1) là một trong hai loại đái tháo đường, đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose trong máu.
• So với đái tháo đường tuýp 2 phổ biến và thường khởi phát muộn (trên 40 tuổi), đái tháo đường tuýp 1 ít phổ biến hơn, chiếm khoảng 5-10% các trường hợp đái tháo đường, thường phát triển ở trẻ em, thanh thiếu niên và thanh niên, nhưng cũng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi.
• Đái tháo đường làm tăng nguy cơ tổn thương, rối loạn và suy giảm chức năng nhiều cơ quan khác nhau, nhất là mắt, thận, thần kinh, tim và các mạch máu nhỏ.

2. Nguyên nhân của đái tháo đường tuýp 1

a. Đái tháo đường tuýp 1 do tự miễn

• Tình trạng tự miễn phá hủy tế bào beta đảo tụy sản xuất insulin, ví dụ: tự kháng thể kháng tế bào đảo tụy (ICA), kháng insulin (IAA), kháng glutamic acid decarboxylase (GAD), kháng tyrosine phosphatase IA-512/ICA-1…
• Thường gặp ở người trẻ, có thể xảy ra ở người lớn tuổi (80, 90 tuổi). Quá trình phá hủy tế bào beta diễn ra trong nhiều tháng hoặc năm trước khi xuất hiện triệu chứng.
• Đi kèm các bệnh tự miễn khác như Basedow, viêm tuyến giáp Hashimoto, Addison, bạch biến, thiếu máu ác tính.

b. Đái tháo đường tuýp 1 vô căn

• Một số trường hợp không liên quan đến tự miễn, không rõ nguyên nhân chính xác.
• Gây thiếu insulin tuyệt đối và dễ dẫn đến nhiễm toan ceton.
• Có xu hướng di truyền mạnh: nếu bố, mẹ hoặc anh chị em bị tiểu đường loại 1, nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

3. Triệu chứng tiểu đường tuýp 1

Đa phần bệnh nhân có triệu chứng rầm rộ và điển hình:

• Khát nước, uống nhiều, tiểu nhiều: Đường huyết cao làm tăng thải đường và nước qua thận.
• Ăn nhiều nhưng sụt cân: Thiếu insulin khiến đường không vào tế bào, cơ thể phân giải mỡ và cơ lấy năng lượng.
• Mệt mỏi, yếu sức do tế bào thiếu năng lượng.
• Trẻ em có thể tiểu dầm mới xuất hiện.

Triệu chứng nhiễm toan ceton (DKA) – dấu hiệu đầu tiên ở một số người:

• Thở sâu, nhanh
• Da và miệng khô
• Mặt đỏ bừng
• Hơi thở có mùi trái cây
• Buồn nôn, nôn
• Đau bụng

4. Biến chứng đái tháo đường tuýp 1

• Bệnh tim và mạch máu: Biến chứng mạch máu lớn và nhỏ ảnh hưởng tim, não, mắt, thận, thần kinh.
• Tổn thương thần kinh: Tê, rát, đau đầu ngón tay, chân, rối loạn tiêu hóa, nhịp tim nhanh, rối loạn cương dương.
• Tổn thương thận: Suy thận giai đoạn cuối, cần lọc máu hoặc thay thận.
• Tổn thương mắt: Võng mạc tiểu đường, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, nguy cơ mù lòa.
• Tổn thương bàn chân: Loét, nhiễm trùng, nguy cơ cắt cụt chi.
• Tình trạng da và miệng: Dễ nhiễm trùng do miễn dịch suy giảm.
• Hạ đường huyết: Dấu hiệu run tay, đổ mồ hôi, tim đập nhanh, mệt mỏi, chóng mặt, lú lẫn.
• Nhiễm toan đái tháo đường (DKA): Biến chứng cấp tính nghiêm trọng, có thể tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

5. Đối với phụ nữ mang thai

Đái tháo đường tuýp 1 khi mang thai nếu không kiểm soát tốt đường huyết có thể gây dị tật thai nhi, sảy thai, thai lưu, tiền sản giật.

6. Chẩn đoán bệnh tiểu đường tuýp 1

Chẩn đoán dựa trên xét nghiệm kết hợp triệu chứng:

• Đường huyết lúc đói ≥ 126 mg/dL (7.0 mmol/L) ở hai lần đo khác nhau.
• Đường huyết ngẫu nhiên ≥ 200 mg/dL (11.1 mmol/L) cùng với triệu chứng đặc trưng.
• Nghiệm pháp dung nạp glucose ≥ 200 mg/dL (11.1 mmol/L) bất kỳ thời điểm nào và triệu chứng điển hình.
• HbA1c ≥ 6.5% cho thấy nguy cơ cao mắc bệnh.
• C-peptide thấp hoặc không phát hiện do tuyến tụy không sản xuất insulin.
• Kháng thể tự miễn (anti-GAD, IAA, IA-2A, ZnT8A) dương tính.
• Kiểm tra ketone trong máu hoặc nước tiểu khi nghi ngờ nhiễm toan ceton.

Nếu bạn cần tư vấn thêm hoặc đặt lịch khám, vui lòng liên hệ HOTLINE hoặc truy cập website của chúng tôi.