Tiểu rắt là gì?

Tiểu rắt là tình trạng đi tiểu bất thường như tăng số lần tiểu tiện trong ngày (thường vào ban đêm), lượng nước tiểu ít, tiểu gấp. Sau khi đi tiểu, người bệnh vẫn có cảm giác buồn tiểu, tiểu không hết, còn nước tiểu tồn dư trong bàng quang.

Nguyên nhân tiểu rắt

• Bệnh tuyến tiền liệt (nam trung niên):
  • Phì đại tiền liệt tuyến
  • Viêm tiền liệt tuyến
  • Ung thư tuyến tiền liệt

  Triệu chứng: tiểu khó, tiểu rắt tăng dần, thậm chí bí tiểu.

• Đái tháo đường: Nồng độ glucose cao làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu dưới, gây tiểu rắt, tiểu buốt kéo dài.
• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Viêm niệu đạo do vi khuẩn, triệu chứng tiểu buốt, tiểu rắt, đau tức vùng bụng dưới khi tiểu, nước tiểu vẩn đục.
• Phì đại tuyến tiền liệt: (đã đề cập) là nguyên nhân chủ yếu ở nam giới lớn tuổi.
• Mang thai: Thường xuất hiện trong 3 tháng cuối thai kỳ do thai nhi phát triển chèn ép bàng quang.
• Bệnh thần kinh: Ví dụ đau dây thần kinh, tai biến mạch máu não làm rối loạn co giãn cơ trơn bàng quang, gây tiểu rắt.
• Tăng canxi máu: Thường gặp ở cường giáp hoặc cường cận giáp, triệu chứng: tiểu rắt, tê bì tay chân, táo bón, rối loạn nhịp tim.
• Dùng thuốc lợi tiểu: Sử dụng thường xuyên có thể làm tăng số lần tiểu, trầm trọng khi có bít tắc tiết niệu.
• Uống nhiều nước, rượu, cafein: Tăng lượng dịch lọc qua thận, dẫn đến tiểu nhiều, tiểu rắt.

Các xét nghiệm cho tiểu rắt

• Xét nghiệm máu: Đánh giá đường huyết (đái tháo đường), công thức máu (tìm dấu hiệu nhiễm trùng).
• Xét nghiệm nước tiểu: Đánh giá protein, hồng cầu trong nước tiểu (tổn thương thận/bàng quang), bạch cầu, nitrit (viêm nhiễm).
• Soi bàng quang: Chỉ định khi nghi viêm bàng quang, sỏi, túi thừa bàng quang.
• Siêu âm/chụp X-quang vùng chậu: Chẩn đoán ung thư, phì đại tuyến tiền liệt, khối u chèn ép bàng quang – niệu đạo; đo lượng nước tiểu tồn dư sau tiểu.

Biện pháp phòng ngừa tiểu rắt

• Kiểm soát lượng nước uống: khoảng 1.5 - 2 lít/ngày, giảm uống trước khi ngủ.
• Hạn chế rượu, cafein, đồ uống lợi tiểu vào buổi tối.
• Chế độ ăn cân bằng, giàu chất xơ, tránh gia vị quá cay, mặn.
• Luyện tập vừa sức, không gắng quá mức.
• Kiểm soát bệnh mạn tính: tiểu đường, tăng huyết áp.
• Thăm khám định kỳ nếu có biểu hiện bất thường.

Tiểu đêm là gì?

Tiểu đêm là tình trạng thức dậy trong đêm để đi tiểu. Phổ biến hơn khi tuổi cao, xảy ra ở cả nam và nữ. Cần phân biệt tiểu đêm (tần suất đi tiểu cao vào ban đêm) với đa niệu (lượng nước tiểu quá nhiều).

Nguyên nhân tiểu đêm

Bệnh lý

• Sỏi thận: Triệu chứng tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu đục, cả ngày lẫn đêm. Một số sỏi nhỏ có thể không gây triệu chứng rõ ràng nhưng vẫn cần theo dõi.
• Viêm đường tiết niệu: Đi tiểu liên tục ngày và đêm, đau rát, dễ tái phát do nhiễm trùng kích thích bàng quang.
• Đái tháo đường týp 2: Đi tiểu nhiều, đặc biệt tiểu đêm; thường là biểu hiện sớm (ăn nhiều – uống nhiều – tiểu nhiều – sụt cân).
• Bệnh tuyến tiền liệt: U lành tiền liệt tuyến là phổ biến, làm ngăn dòng tiểu, kích thích bàng quang, dẫn đến tiểu nhiều lần kể cả đêm.

Không do bệnh lý

• Uống nhiều nước buổi tối: Có thói quen uống nhiều để “thải độc” khi ngủ, dẫn đến tiểu nhiều.
• Mang thai: Nội tiết tố và tử cung lớn chèn ép bàng quang; sau sinh có thể tổn thương niệu đạo.
• Chất kích thích: Rượu, trà, cà phê dùng vào buổi tối có tác dụng lợi tiểu, kích thích bàng quang.
• Lớn tuổi: Khả năng tái hấp thu và bài tiết qua thận giảm, dẫn đến đi tiểu nhiều lần vào đêm.

Các xét nghiệm cho tiểu đêm

• Đo đường huyết: Kiểm tra đái tháo đường.
• Xét nghiệm ure máu: Đánh giá chức năng thận.
• Nghiệm pháp nhịn nước (water deprivation test): Đánh giá khả năng cô đặc nước tiểu.
• Cấy nước tiểu: Tìm vi khuẩn gây nhiễm trùng.
• Siêu âm, chụp CT: Kiểm tra sỏi, khối u, cấu trúc thận và bàng quang.
• Nội soi bàng quang: Khi cần đánh giá tổn thương niêm mạc bàng quang.

Cách phòng ngừa tiểu đêm

• Chế độ uống: Hạn chế uống nước ít nhất 2 tiếng trước khi ngủ; tránh rượu, cà phê, trà buổi tối.
• Chế độ ăn: Bữa tối tránh ăn mặn, tránh trái cây nhiều nước như bưởi, dưa hấu, cam…
• Thói quen ngủ:
  • Đi tiểu trước khi ngủ.
  • Kê cao chân nếu cần hỗ trợ tuần hoàn.
  • Giữ tinh thần thư giãn trước khi ngủ.
  • Chuẩn bị lối đi thuận tiện đến nhà vệ sinh nếu có người lớn tuổi hoặc bệnh nhân.
• Kiểm soát bệnh lý: Điều trị đái tháo đường, bệnh thận, nhiễm trùng đường tiết niệu, bệnh tuyến tiền liệt kịp thời.
• Thăm khám định kỳ: Khi tiểu đêm quá thường xuyên hoặc ảnh hưởng giấc ngủ, nên gặp bác sĩ để đánh giá.