1. Viêm đại tràng co thắt là gì?

Viêm đại tràng co thắt (hay còn gọi hội chứng ruột kích thích IBS) là bệnh lý lành tính thường gặp, gây đau quặn bụng ngay sau ăn hoặc khi ăn no, ăn thức ăn lạ, đồ chua, cay, lạnh. Người bệnh thường đau ở vùng bụng dưới rốn, kèm ợ hơi, đầy bụng, khó tiêu. Nếu kéo dài nhiều ngày, nhiều tháng, bệnh làm giảm hấp thu dinh dưỡng, thể trạng gầy yếu. Điều trị không kịp thời hoặc dùng kháng sinh kéo dài có thể dẫn đến mạn tính, ảnh hưởng sinh hoạt và chất lượng cuộc sống.

2. Đối tượng có nguy cơ

• Tuổi: Thường khởi phát trước 40 tuổi.
• Giới tính: Nữ có nguy cơ cao hơn nam khoảng 2 lần.
• Yếu tố di truyền: Gia đình có người mắc bệnh đường ruột tăng nguy cơ.
• Tâm lý: Lo âu, căng thẳng, áp lực công việc – cuộc sống kéo dài dễ mắc.

3. Triệu chứng

Triệu chứng không đặc hiệu, dễ nhầm với các bệnh tiêu hóa khác. Thường gặp:

3.1. Đau bụng

• Cơn đau quặn, kéo dài âm ỉ, thường liên quan chu kỳ đại tiện hoặc hình dạng phân.
• Đau vùng bụng dưới rốn, sau khi đại tiện thường giảm đau.
• Ở mạn tính, có thể vừa đi xong lại xuất hiện cơn đau khác muốn đi tiếp.

3.2. Rối loạn đại tiện

• Táo bón hoặc tiêu chảy, có thể xen kẽ.
• Thay đổi hình dạng phân, cảm giác đi không hết, phải rặn nhiều lần.

3.3. Triệu chứng kèm

• Mệt mỏi, căng thẳng, mất ngủ.
• Đầy hơi, chướng bụng, ợ hơi.
• Ảnh hưởng tâm lý: lo âu, giảm chất lượng cuộc sống.

4. Nguyên nhân

Nguyên nhân đa dạng và chưa rõ ràng hoàn toàn; thường là kết hợp:

• Viêm đường ruột do thức ăn không hợp vệ sinh: Vi khuẩn thương hàn, vi khuẩn lỵ, lỵ amip.
• Rối loạn nhu động ruột: Co bóp không đều, phản ứng quá mức.
• Dùng nhiều kháng sinh: Gây loạn khuẩn đường ruột.
• Tâm lý – stress: Lo âu, mất ngủ, sang chấn tinh thần, áp lực công việc kéo dài.

5. Phương pháp chẩn đoán

Viêm đại tràng co thắt là chẩn đoán loại trừ. Người bệnh cần khám, đánh giá kỹ để loại trừ các bệnh lý ác tính hoặc nguy hiểm khác:

• Khai thác triệu chứng và tiền sử kỹ lưỡng, khám lâm sàng.
• Xét nghiệm máu: đánh giá tình trạng viêm, loại trừ thiếu máu do nguyên nhân khác.
• Xét nghiệm phân: loại trừ nhiễm khuẩn, máu trong phân.
• Nội soi đại trực tràng: kiểm tra niêm mạc, loại trừ viêm loét đại trực tràng chảy máu, Crohn, khối u, viêm nhiễm.
• Chẩn đoán hình ảnh (nếu cần): siêu âm, chụp X-quang, CT để loại trừ tổn thương thực thể.
• Sinh thiết (nếu có tổn thương nghi ngờ): Niêm mạc bình thường hoặc xung huyết nhẹ, tăng tiết nhầy, thay đổi co bóp.

6. Viêm đại tràng co thắt có nguy hiểm không?

Bản chất lành tính, không tổn thương thực thể ruột, không gây tử vong trực tiếp. Tuy nhiên:

• Triệu chứng không đặc hiệu, dễ nhầm với bệnh tiêu hóa khác. Nếu có dấu hiệu cảnh báo (tuổi > 50, sút cân, triệu chứng về đêm, phân có máu, khối bất thường, thiếu máu không rõ nguyên nhân), cần phải thăm khám ngay.
• Kéo dài ảnh hưởng chất lượng cuộc sống: lo âu, mất ngủ, giảm hiệu suất làm việc.

7. Điều trị

Điều trị kết hợp thay đổi lối sống, chế độ ăn uống, quản lý stress và dùng thuốc khi cần.

7.1. Tạo thói quen ăn uống lành mạnh, hợp lý

• Bổ sung chất xơ hòa tan: Yến mạch, cà rốt, đậu Hà Lan, táo, các loại hoa quả họ cam quýt giúp giảm triệu chứng IBS. Tránh chất xơ không hòa tan quá nhiều vì có thể làm nặng chướng bụng, đầy hơi.
• Uống đủ nước: Ít nhất 1.5–2 lít/ngày, đều đặn trong ngày, tránh uống quá nhiều một lúc.
• Sữa chua và men vi sinh: Hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột.
• Ăn chậm, nhai kỹ: Giảm nuốt khí, giảm chướng bụng, giảm co bóp đột ngột.
• Thực phẩm dễ tiêu: Thịt nạc gia súc, gia cầm, cá, rau củ mềm, hạn chế đồ chiên rán, cay nóng, quá nhiều chất béo khó tiêu.

7.2. Giảm căng thẳng, stress

• Hít thở sâu: Ổn định tâm lý, hỗ trợ nhu động ruột.
• Thể dục nhẹ nhàng: Yoga, thiền, đi bộ đều đặn giúp cải thiện tâm trạng và chức năng tiêu hóa.
• Quản lý giấc ngủ: Ngủ đủ giấc, tránh thức khuya, giữ thói quen ngủ đều đặn.

7.3. Điều trị bằng thuốc (theo chỉ định bác sĩ)

• Thuốc chống co thắt đại tràng: Giảm co quặn bụng.
• Thuốc nhuận tràng: Cải thiện táo bón, ổn định nhu động ruột.
• Thuốc chống trầm cảm liều thấp: Ổn định tâm lý, giảm triệu chứng liên quan stress.
• Thuốc cầm tiêu chảy: Khi tiêu chảy nhiều, giúp giảm tần suất đại tiện.

7.4. Thực đơn cho người viêm đại tràng co thắt

• Táo bón: Chất xơ hòa tan (10–25 g/bữa) từ rau củ non, mềm (rau mồng tơi, rau lang, khoai lang), chuối, đu đủ, gạo lứt, yến mạch, đậu Hà Lan, táo, cam quýt.
• Tiêu chảy: Thức ăn dễ tiêu, chia nhỏ bữa, tránh thực phẩm kích thích đường ruột.
• Protein: Thịt nạc, gia cầm, cá đồng, trứng; chế biến luộc, hấp, tránh chiên rán nhiều dầu mỡ.
• Uống nước đủ: Uống dần trong ngày, tránh uống nhiều ngay trước khi ngủ.
• Men vi sinh: Sữa chua hoặc các sản phẩm chứa probiotic theo khuyến nghị.

8. Phòng ngừa

• Bổ sung đạm dễ tiêu: sữa, cá, thịt nạc, sữa chua.
• Ăn nhiều rau xanh, trái cây phù hợp (không quá nước, không gây đầy hơi).
• Uống đủ nước, bổ sung muối khoáng và vitamin thiết yếu.
• Hạn chế rượu bia, thức ăn cay nóng, chất kích thích.
• Giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan, tránh stress kéo dài.
• Thường xuyên tập thể dục, nâng cao sức đề kháng.
• Khám định kỳ khi có triệu chứng hoặc tiền sử gia đình có bệnh tiêu hóa.

9. Chẩn đoán chi tiết

Không có thăm khám cận lâm sàng đặc hiệu để xác định IBS; bác sĩ phải loại trừ các bệnh thực thể:

• Xét nghiệm máu: Thường bình thường, không thiếu máu, không dấu hiệu viêm nặng.
• Xét nghiệm phân: Không phát hiện vi khuẩn gây bệnh, không thấy máu.
• Chụp X-quang, siêu âm, CT: Không thấy tổn thương thực thể, chỉ biểu hiện rối loạn nhu động.
• Nội soi đại tràng (colonoscopic): Niêm mạc bình thường hoặc xung huyết nhẹ, tăng tiết nhầy; sinh thiết cho thấy niêm mạc bình thường.
• Loại trừ: Viêm loét đại tràng, Crohn, khối u đại trực tràng, viêm nhiễm, rối loạn hấp thu, các bệnh lý khác.

Khi chẩn đoán xác định viêm đại tràng co thắt, người bệnh nên đến cơ sở y tế, bệnh viện chuyên khoa Tiêu hóa để được theo dõi và điều trị phù hợp.

10. Địa chỉ tin cậy

Một số địa chỉ tham khảo mà nhiều người tin tưởng:

• Dr.OH – Bệnh viện Đa khoa Bỏ Túi:
  • Website: https://droh.co/
  • Fanpage: facebook.com/BenhviendakhoabotuiDrOH
  • Hotline: 1900 1851
  • Email: ohfsale@gmail.com
  • Địa chỉ: 32/2 Thống Nhất, P.10, Q.Gò Vấp, TP.HCM
• Bệnh viện Đa khoa Hồng Đức:

  (Thông tin liên hệ cụ thể vui lòng tra cứu trang chính thức hoặc gọi tổng đài của bệnh viện để biết chi tiết)

Lưu ý

• Thông tin chỉ mang tính tham khảo, không thay thế thăm khám, chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
• Người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý điều trị theo nội dung bài viết.
• Khám sớm khi có dấu hiệu cảnh báo hoặc triệu chứng nghiêm trọng để loại trừ bệnh lý nguy hiểm khác.